1. Inleiding
1.1 Primair organische stoornissen
1.2 Habituele stemstoornissen
1.3 Psychogene stemstoornissen

2. De eigenlijke stemevaluatie

HOOFDSTUK 2: STEMSTOORNISSEN

Stemstoornissen zijn stoornissen waarbij de stem van een persoon afwijkend klinkt en niet meer voldoet voor het sociale functioneren van die persoon. Algemeen spreekt men van een dysfonie.

1. Inleiding

Traditioneel worden stemstoornissen ingedeeld in organische en functionele stemstoornissen.
Organische stemstoornissen (er is een organische afwijking ter hoogte van het stemapparaat):

Primair organische stemstoornissen: de afwijking is niet het resultaat van een foutief stemgebruik
Secundair organische stemstoornissen: de afwijking is een gevolg van een langdurig foutief stemgebruik

Functionele stemstoornissen (aan het stemapparaat zijn geen afwijkingen te zien):

Habituele stemstoornissen: zijn het resultaat van een verkeerde gewoonte
Psychogene stemstoornissen: houden rechtstreeks verband met psychische moeilijkheden

1.1 Primair organische stoornissen

Er zijn verschillende afwijkingen ter hoogte van de larynx die een stemstoornis tot gevolg kunnen hebben:

Congenitaal structurele afwijkingen (de structuur van de larynx is niet in orde)
Trauma (als gevolg van een gewelddadige inwerking of verwonding)
Gezwellen
Endocriene stemstoornissen (door een verstoring van het hormoonstelsel)
Neurogene stemstoornissen (veroorzaakt door een beschadiging of aandoening van de bezenuwing van de stembanden)
Infecties
Gehoorstoornis

Tot de neurogene stemstoornissen horen onder andere de stembandverlamming en de spasmodische dysfonie:

Een stembandverlamming treedt op waneer de nervus vagus (de zenuw die de larynxspieren innerveert) beschadigd wordt of in zijn werking verstoord wordt.
Spasmodische dysfonie kenmerkt zich doordat de patiënt zeer moeizaam spreekt en als het ware telkens de adem tegen een gesloten glottis perst. De stoornis lijkt te berusten op een verstoorde regeling van de spiertonus. (videofragment 2.1) Spasmodische dysfonie wordt behandeld door het inspuiten van Botox in de spier. Dat heeft een tijdelijke daling van de spiertonus tot gevolg. Het effect is tijdelijk, dus de behandeling dient hernomen te worden. (videofragment 2.2)

1.2 Habituele stemstoornissen

1.2.1 Hyper- en hypokinetische dysfonie

Een hyperkinetische dysfonie kenmerkt zich door:

een krachtig samenpersen van de stembanden bij fonatie
een hoge ademhaling
te veel subglottische druk en een rauwe, schorre stem

In extreme gevallen gebeurt de fonatie niet met de stembanden zelf maar met de twee larynxplooien gelegen boven de stembanden, de valse stembanden = een valse stembandstem of ventriculaire dysfonie. (videofragment 2.3)

Een hypokinetische dysfonie komt minder frequent voor en kenmerkt zich door:

een stille en hese stem
een oppervlakkige ademhaling
onvoldoende gesloten stemplooien

1.2.2 Mutatiestoornissen

Het gaat om een aantal stoornissen die in verband staan met de stemmutatie (de stemveranderingen die optreden als gevolg van de geslachtelijke rijping tijdens de puberteit). Het is vooral bij jongens dat zich eventueel problemen kunnen voordoen bij de stemwisseling. Men spreekt dan van een mutatiestoornis:

Mutatie falset stem (ondanks normaal uitgegroeide larynx toch constant hoge stem)
Mutatio prolongata (de mutatie duurt langer dan normaal) (videofragment 2.4)

videofragment 2.5

Mutatio incompleta (de stemmutatie is onvolledig gebleven)
Mutatio tarda (de mutatie blijft te lang uit)
Mutatio precox (de mutatie treedt te vroeg op)

1.3 Psychogene stemstoornissen

Bij sommige patiënten, vaak jonge meisjes of vrouwen, treedt een stemstoornis op die rechtstreeks in verband staat met psychische factoren. Niet zelden is de stoornis plotseling ontstaan na een of ander moment van stress of negatieve belevenis. Het stemapparaat blijkt volledig in orde en toch wordt een afwijkende stem geproduceerd. Dit noemt men een psychogene dysfonie. Als er helemaal geen stem meer geproduceerd wordt, spreekt men van een psychogene afonie. Het is niet altijd eenvoudig om een psychogene dysfonie of afonie te onderscheiden van simulatie en aggravatie! Een bijzonder stemprobleem dat ook wel als psychogeen beschouwd wordt, is dat van transsesuelen. Bij transseksuelen is er een identiteitsprobleem dat zich kenmerkt door:

onvrede met het eigen biologische geslacht
een verlangen om op het andere geslacht te lijken en door de maatschappij ook beschouwd te worden als behorend tot het ander geslacht
een wil om zich te laten aanpassen aan het andere geslacht

Vrouw-naar-man transseksuelen:

De aanpassing qua stem valt gewoonlijk nogal mee.
Hormonentherapie zorgt ervoor dat de stembanden automatisch zwaarder en dikker worden ⇒ een lagere, mannelijker stem. (videofragment 2.6, videofragment 2.7)

Man-naar-vrouw transseksuelen:

De aanpassing qua stem is moeilijker.
Er is steeds logopedische therapie of chirurgie vereist om tot een vrouwelijker stem te komen. (videofragment 2.8, videofragment 2.9)

2. De eigenlijke stemevaluatie

Bij de eigenlijke stemevaluatie beoordeelt de logopedist meestal drie aspecten:

De ademhaling
De fonatie
De resonantie
We onderscheiden drie vormen van resonantie:
• Nasale resonantie: Stoornissen van de nasale resonantie betreffen een afwijking van de verkleuring door het al dan niet koppelen van de neusholte aan de mondholte. De volgende problemen kunnen optreden:
- Hyponasaliteit (er is onvoldoende luchtontsnapping langs de neus bij de nasale consonanten /m/, /n/ en /η/)
- Denasaliteit (er ontsnapt geen lucht langs de neus bij de nasale consonanten)
- Hypernasaliteit (luchtontsnapping via de neus bij klanken waar dit niet mag) (videofragment 2.10)
- Hypo-hypernasaliteit (hyponasaliteit en hypernasaliteit komen samen voor)
- Assimilatieve nasaliteit (vocalen worden nasaal gekleurd als ze voorafgegaan of gevolgd worden door een nasale consonant)
• Orale resonantie

• Faryngale resonantie

Home

Top